Na de Razzia krijgt een volledige pagina in de Morgen!
Het verhaal van de Joodse Weismann verschijnt in stripvorm: ‘We zijn allemaal één ras, niemand is superieur’
De jonge Joseph Weismann en Joseph Kogan ontsnappen uit het het doorgangskamp Beaune-la-Rolande.Beeld RV
Na zijn memoires en de film La rafle werd het leven van de Joodse Joseph Weismann ook verstript. Na de razzia beschrijft de bekende Vél’ d’Hiv-klopjacht, waarna hij als elfjarige in een gevangenkamp terechtkomt en weet te ontsnappen.
GEERT DE WEYER 5 juni 2023, 03:00
Eenennegentig is hij intussen. Maar onlangs bewees hij tijdens een persconferentie in kazerne Dossin hoe kwiek hij is en hoe vlot en vurig hij kan vertellen over die verschrikkelijke periode in zijn leven. Al volgde aan het begin ervan wel meteen een bedenking. “Praten over het verleden vergt veel van mijn energie.” Bij het interview achteraf gaf hij ook aan hoe moe hij was. En wanneer hij over zijn zus en moeder vertelde stonden de tranen hem in de ogen.
“Er gaat geen dag voorbij of ik denk aan hen”, klonk het zacht. “Baby’s die bij de voeten tegen de muur werden gesmeten, kinderen die werden gemarteld. Hoe wil je dat ik dat vergeet? Ik moet ermee leren leven. Ik kan praten over wat er gebeurde en voel me daartoe ook verplicht. Maar ik herbeleef het terwijl ik het vertel en ik kan het nog steeds geen plaats geven.”
OPERATIE LENTEWIND
De knappe beeldroman brengt haarfijn verslag uit over hoe de Franse gendarmes op 16 juli 1942 aankloppen bij de dan elfjarige Joseph Weismann en zijn gezin, om hen naar de Parijse (inmiddels verdwenen) Vélodrome d’Hiver over te brengen. Daar wordt de reikwijdte van Operatie Lentewind snel duidelijk. Achteraf blijkt dat meer dan 9.000 Franse douaniers, agenten en gendarmes die dag 3.118 mannen, 5.919 vrouwen en 4.115 kinderen arresteerden. Drie dagen lang wachten de Joodse Parijzenaars er op hun lot, in een snikhete ruimte met amper water en eten. Informatie blijft uit.
Op 19 juli wordt iedereen plots via veewagons overgebracht naar het doorgangskamp Beaune-la-Rolande, in het centrum van Frankrijk. Weismanns ouders en twee zussen overleven later hun deportatie naar Auschwitz niet.
Weismann: “Ik wil dat men zich de moord op zes miljoen Joden blijft afvragen. Daarom blijf ik erover vertellen.”Beeld AFP
De achtergebleven Joseph beseft snel dat hij het kamp niet levend zal verlaten en sluit een pact met leeftijdgenoot Joseph Kogan: ze gaan ontsnappen. Zes uur hebben ze nodig om doorheen vijftien meter prikkeldraad te kruipen. Dan lonkt de vrijheid, al beseffen de pubers dat ze met beide voeten in een nieuwe wereld terechtkomen waarin niemand te vertrouwen valt. “Het was puur overlevingsinstinct”, zei Weismann over die beslissing. “Ik voelde aan alles dat de situatie er levensbedreigend was.”
GEEN PARDON
Zijn verhaal werd in 2010 succesvol verfilmd als La rafle. Weismann trad ervoor op als adviseur en bezocht in die hoedanigheid een nagenoeg identieke velodroom in Hongarije. “Ik stond er als aan de grond genageld.” Een jaar later publiceerde hij zijn eigen memoires in Après la rafle. “Een pijnlijke ervaring”, zei hij, “omdat het enkel authentiek kon zijn.”
Hoewel de film “veel verbloemde omdat het moest opbrengen en een breed publiek aantrekken” werd het een kassucces. “Ik ben me bewust van de keuzes die de productie moest maken, maar langs de andere kant vloeiden er veel contacten uit.”
Wilde hij eerst niet spreken over zijn ervaringen, dan gaf hij uiteindelijk toch toe. Vandaag is hij nog steeds een graag geziene gast op internationale scholen en universiteiten.
De wrok is gaan liggen. Ook tegenover de Franse regering? “Antisemieten en racisten waren het. Slechte mensen. Hun pardonneren. Nooit! Maar ik heb geleerd nooit te generaliseren. Er zaten ook goede mensen tussen.” Weismann verwijst daarbij naar de twee gendarmes die hem en zijn vriend Joseph na hun ontsnapping verborgen en op een bus naar een veilig adres zetten. En héél misschien hebben beiden hun leven ook te danken aan een kampbewaker die vanuit zijn wachttoren uiteindelijk niet op hen schoot. “Of hij zag niet goed door de dichte begroeiing of hij kneep een oogje dicht. Dan had hij een hart. We weten het niet.”
Beeld RV
BREED PUBLIEK BEREIKEN
Weismann wil nog zo lang hij kan getuigen over het drama. De strip van auteurs Laurent Bidot en Arnaud Delalande is daarbij een welkome aanvulling. “Vooral daarmee komt mijn verhaal, alsook de bredere context, sneller bij jongeren.” Onlangs verscheen het ook in Brazilië en de VS. Belangrijk, vindt hij. “Want het is een groot publiek. Ik wil dat men zich zo de moord op zes miljoen Joden blijft herinneren. Daarom blijf ik erover vertellen. Meestal lukt het me wel, ik haal die energie uit de drang en hoop dat het dan nooit meer zal gebeuren.”
Op de vraag vanuit het publiek of zijn getuigenis nog wel de moeite loont nu de wereld zoveel brandhaarden telt, reageerde hij minzaam grijzend met een verhaaltje over een kolibrie die een bosbrand blust door druppels water via zijn bekje boven de brandhaard te droppen. “En wat zegt hij wanneer een ander dier hem erop wijst dat dat geen zin heeft? ‘Wellicht niet, maar in elk geval doe ik iets.’”
En daar gaat het Weismann om. “We zijn allemaal één ras, niemand is superieur. De oorlogen in Soedan en Oekraïne spelen zich misschien ver af, maar als het hen raakt, raakt het ook ons. We zijn één grote familie.”
Hij blijft strijden tegen onrecht, benadrukt hij. Zo trok hij recent naar Israël om er te protesteren tegen premier Netanyahu’s beleid. “Ik ben oud dus ik hield het niet lang vol, maar het moest. Netanyahu is het kwaad op zich. Ik moest de kolibrie zijn.”
Op de vraag voor welke leeftijd de strip bedoeld is, zei hij stellig: “Ik heb het allemaal meegemaakt toen ik elf was, dus ik denk dat je het dan ook kunt lezen vanaf elf jaar, niet?”
Laurent Bidot en Arnaud Delalande, Na de razzia, Uitgeverij Lauwert, 128 p., 32,95 euro